شیشه ماده‌ای محرک

قاچاقچیان با این شعار که شیشه مرفین ندارد، بنابراین اعتیادآور نیست مصرف آن را تبلیغ می‌نمایند. اما واقعیت این است که شیشه یک ماده محرک بسیار اعتیادآور است که در حال حاضر درمان آن از مشکل‌ترین درمان‌های سوء مصرف مواد است. ابتدا کمی تفاوت مواد محرک و مواد مخدر را به صورت ساده بیان می‌نماییم.

مواد محرک: به موادی گفته می‌شود که مصرف آن سیستم اعصاب مرکزی را تحریک می‌نماید. موادی مانند کوکائین، شیشه، قرص اکستاسی

مواد مخدر: به موادی گفته می‌شود که مصرف آن فعالیت سیستم اعصاب مرکزی را کند می‌نماید. موادی مانند تریاک، هروئین، کراک.

علل تغییر نوع مصرف از مواد مخدر به مواد محرک (سنتی به صناعی)

1- روحیات، امکانات و شرایط مصرف جوانان با شیشه سازگارتر است تا مواد سنتی مانند تریاک.

2- جوانان اعتیاد به تریاک و هروئین و بدبختی‌های ناشی از آن را دیده‌اند ولی هنوز عوارض شیشه را نمی‌شناسند.

3- در مقایسه با دو دهه گذشته بینش جوانان تغییر کرده است و مصرف مواد مخدر « تریاک و هروئین» نوعی بی‌شخصیتی را در ذهنشان تداعی می‌کند.

4- مواد مخدر موجب انزوای فرد می‌شود در صورتی که شیشه فرد را به جمع می‌برد. مصرف کننده تریاک مایل است به کناری رفته و چرت بزند و سیگار بکشد، ولی شیشه فرد را پرحرف، بشاش و پرانرژی می‌کند و با نفس هیجان طلبی که متناسب با سنین جوانی است، انطباق دارد.

5- مواد مخدر و تریاک فرد را خموده و خواب آلود می‌کند در حالیکه شیشه مانع خواب است و این مطابق نیاز جمعیت چند میلیونی دانشجوئی و جوان ما هم هست(برای بیدار ماندن‌ ودرس‌خواندن)

6- مدت زمانی که مصرف کننده مواد مخدر در طی روز صرف می‌کند در مقایسه با شیشه بسیار زیاد است.

7- مصرف تریاک مقدمات، امکانات و مکان خاصی را نیاز دارد، در حالیکه مصرف شیشه حتی در صورت دود کردن بسیار آسان است.

8- هروئین نامی است مشهور برای مردم ما، نامی همراه با هراس و وحشت. مردم ایران نسبت به عوارض هروئین خیلی شناخت دارند ولی عوارض شیشه را نمی‌شناسند.

9- افت شدید قیمت از گرمی 120 هزار تومان به گرمی پنج هزار تومان با توجه به ورود نوعی شیشه به نام شیشه ایرانی در بازار که در ساخت آن عناصری چون وایتکس، آستون 98درصد، اسید باطری، اسید لوله بازکن ظرفشوئی، گوگرد و سود سوزآور هم به کار می‌رود.

شیوه‌های مصرف

1- روش تدخینی(دودی): یک روش فوری و آنی که می‌تواند روند اعتیاد را تسریع کند.

2- روش خوراکی: همراه با مشروبات الکلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

3- روش دماغی: به مخاط بینی آسیب می‌رساند.

4- روش تزریق: خطرناک‌ترین شیوه مصرف می‌باشد.

• برای استفاده از شیشه از وسیله‌ای به نام «پایپ» ( پیپ شیشه‌ای) یا حباب لامپ خودرو استفاده می‌کنند.

• با حرارت دادن به پایپ، فرد دود ناشی از گرم شدن شیشه را استعمال می‌نماید.

• از دیگر لوازم مصرف می‌توان آیینه‌ای که لبه آن تیز شده و یا کلاه حصیری کوتاه را نام برد.

شیشه با مغز چه می‌کند؟

برای این که بدانیم شیشه بر سیستم اعصاب مرکزی چه تاثیری می‌گذارد ابتدا به بیان ساده به نحوه کار‌کرد سیستم اعصاب مرکزی می‌پردازیم:

در سیستم اعصاب مرکزی، سلول‌ها یا رشته‌های عصبی مستقیما به هم متصل نیستند بلکه بین انتهای سلول قبلی با ابتدای سلول بعدی فضای بسیار کوچکی وجود دارد که به این فضا “سیناپس” می‌گویند.

برای این که یک سلول عصبی بتواند پیامی را به سلول دیگر انتقال دهد باید از انتهای خود ماده‌ای را در داخل این فضای کوچک ترشح نماید. این ماده بر روی گیرنده‌هایی که در ابتدای سلول بعدی قرار دارند، می‌نشیند و به این ترتیب پیام منتقل می‌شود. به این ماده ناقل عصبی گفته می‌شود. دوپامین و سروتونین دو ماده‌ای هستند که مصرف شیشه باعث افزایش ترشح بیش از حد آنها در مغز می‌شود.( 11 برابر میزانی که باید در شرایط عادی ترشح شود به یک باره ترشح می‌شود) و این ترشح بیش از اندازه باعث می‌شود که شخص در ابتدا علائم بسیار خوبی را تجربه نماید مانند:

– احساس سرخوشی نماید.

– قدرت تمرکز و اعتماد به نفس را در خود بالا ببیند.

– خطر را از خود دور می‌داند.

– حواس پنج‌گانه بسیار عجیب کار می‌کنند « مثلاً اگر شما از شنیدن یک موسیقی لذت می‌برید و محو آن می‌شوید.» شخصی که شیشه مصرف کرده است بر روی نت‌های آن موسیقی پا می‌گذارد و همراه با آن به پرواز در می‌آید.

– بیش از حد پرحرف می‌شود (ساعت‌های متوالی مشغول به صحبت می‌شود)

– جسور و بی‌پروا می‌شود

– جنب و جوش بی‌حد دارد.

– افزایش فعالیت میل جنسی پیدا می‌نماید.

– بسیار مهربان و صمیمی می‌شود.

– خلاقیتش زیاد می‌شود. (شخصی که تا دیروز یک خط شعر را نمی‌توانست حفظ کند شاعر می‌شود شعر می‌گوید)

– در اوائل آثار مصرف شیشه بسیار جذاب است.

– مصرف‌کنندگان این ماده در دفعات اولیه گاه تا چند روز نمی‌خوابند. در این مدت سطح انرژی بسیار بالاست. خیره شدن به یک نقطه برای چندین ساعت و همین طور رفتارهای بی‌پروا از حالات نشئگی این ماده است. به علت ترشح زیاد دوپامین بعد از مدتی انتهای اعصاب مغز تحلیل رفته و مغز نمی‌تواند کارکرد طبیعی خود را داشته باشد. احساس سرخوشی معمولاً با افت سریع روبرو می‌شود و بیمار به خاطر ترس از عوارض مصرف نکردن اقدام به مصرف مجدد می‌نماید. این عوارض سردردهای شدید، بی‌قراری، لرزش و حرکات غیر عادی اعضاء بدن از حالات آن است. مصرف کنندگان شیشه برای از بین بردن این حالات معمولاً دوباره مصرف می‌کنند و به این ترتیب پس از مدتی مصرف شیشه تبدیل به اعتیاد تمام عیار می‌شود.

– برخی مصرف کنندگان شیشه در صورت مصرف نکردن دست به حرکات جنون آمیزی می‌زنند. مصرف شیشه همراه با مشروبات الکلی گاه سبب می‌شود که فرد دست به کارهایی بزند که در شرایط عادی هیچ‌گاه آن را انجام نمی‌دهد.( حیا و شرم را از بین می‌برد)

عوارض کوتاه مدت مصرف شیشه
• خونریزی بینی • اضطراب • توهم • گرفتگی فک • پارگی زبان • سرگیجه • کابوس شبانه • افزایش دمای بدن • تهوع • افزایش ضربان قلب • گشاد شدن مردمک‌ها • اختلالات جنسی • ساییدن دندان‌ها • از بین رفتن حافظه کوتاه مدت

عوارض بلند مدت مصرف شیشه
• افسردگی(افکار خودکشی،بی‌حوصلگی، تغییر خلق و…) • آسیب مغزی (تخریب مغز، سکته مغزی و …) • آسیب به کلیه و کبد • کاهش وزن • توهم شنوایی و بینایی • پرخاش‌گری، گیجی، تشنج • وسوسه شدید • احساس خستگی • کم‌خونی • بزرگ شدن پستان‌ها • سقط جنین • ناتوانی شدید جنسی، انزال زودرس • رها کردن دوستان پیشین به علت بدبینی به آن‌ها

یکی از مهم‌ترین عوارض طولانی مدت مصرف شیشه که معمولاً شش ماه پس از مصرف خود را نشان می‌دهد. اختلال شدید در عملکرد دریچه پروستات است که معمولاً ادرار. اسپرم با هم دفع می‌شود. آسیب‌های شدید کبدی و جوش‌های صورت، ایجلاد عفونت در دستگاه گوارش مخصوصاً روده‌ها و کوچک شدن بیضه‌ها به همراه درد شدید و تضعیف قوای جنسی از دیگر عوارض آن است. ولی جدی‌ترین عارضه روانی شیشه، روان پریشی یا جنون شیشه نام دارد.

روان‌پرشی شیشه
مصرف طولانی مدت شیشه، فرد را در وضعیتی قرار می‌دهد که به آن جنون شیشه می‌گویند. ( هرچند گاهی دیده می‌شود مصرف کوتاه مدت هم فرد را در این وضعیت قرار دهد).

در این مرحله بیمار به دقت اطراف خود را زیر نظر می‌گیرد و در بسیاری موارد از پنجره همه جا را می‌بیند. حتی ممکن است برای این کار از یک یا چند دوربین قوی هم استفاده کند. بسیار تمایل دارد که ماورای هر چیز را ببیند و از آن آگاه شود. بعد از مدتی این وضعیت کاملاً بر عکس می‌شود و این بار بیمار تصور می‌کند که همه او را زیر نظر دارند و این درست زمانی است که بدبینی به سراغش می‌آید. فکر این که دیگران از پنجره یا هرجای دیگر در حال جاسوسی هستند، باعث می‌شود پنجره‌ها را با پارچه‌های ضخیم، حتی پتو بپوشاند. بازکردن پریز برق و بستن هرگونه روزنه‌ای که احتمال جاسوسی از طریق آن وجود داشته باشد نیز از دیگر کارهایی است که بیماران آن را انجام می‌دهد. فرد به احتمال این که از طریق کامپیوتر جاسوسی‌اش را می‌کنند، کامپیوترش را جمع کرده و اتصالاتش را جدا و در محلی دور از دسترس قرار می‌دهد. شخص به شدت از دوربین گریزان است. بدبینی بیمار شدت پیدا کرده در حدی که تصور می‌کند دیگران برای شکست دادن یا از بین بردن او نقشه کشیده‌اند و برای اثبات این قضیه هزار و یک دلیل می‌آورد. شک و بدبینی در حد تهمت زدن و نسیت دادن کارهای خلاف اخلاق به خانواده و نزدیکان خود باعث بسیاری مشکلات از جمله از هم پاشیده شدن خانواده و روابط دوستانه شده، بیمار را در سرازیری و تنهائی قرار می‌دهد. در اثر تنهائی بیماری پیشرفت می‌کند. اگر شما بارها شنیده‌اید که مصرف کنندگان شیشه ممکن است به خود یا دیگران آسیب برسانند، ناشی از همان بدبینی شدید و عدم آگاهی بیمار از آن است. بیماری را تجسم کنید که به تصور این که همسرش با شخصی که خیالی بوده، در ارتباط است، قصد جانش را می‌کند. افت شدید حافظه، توهم‌های شنوائی و بینائی به طوری که رنگ‌ها را می‌شنود و صداها را می‌بیند، از شاخص‌های جنون شیشه است.

مراحل بهبودی

در صورت تمایل فرد برای درمان مراحل زیر پیش رو خواهند بود:

الف) مرحله کناره گیری و ماه عسل

دو هفته اول قطع مصرف شیشه، زمان علائم ترک محسوب می‌شود. این علائم بیشتر روانی است و علائم جسمانی بسیارکم, پرخوابی، بد خوابی، کلافگی، بی‌رمقی ، افزایش اشتها، کاهش تمرکز، عصبانیت و … از علائمی هستند که بیمار در دو هفته اول تجربه می‌کند. ورزش‌های آرامش بخش، راه رفتن در هوای آزاد، دوش آب گرم و ماساژ دادن عالی هستند.

بعد از دوهفته اول حال عمومی بیمار خوب می‌شود و بیمار احساس می‌کند بهبودیافته و به این خاطر ممکن است نخواهد به درمانش ادامه دهد. این احساس بهبودی که به طور متوسط چهار هفته طول می‌کشد را ماه عسل می‌گویند. اگر بیمار در دوره ماه عسل انرژی، شوق و احساس خوش‌بینی خود را به فعالیت‌های بهبودی سوق دهد، می‌تواندپایه‌های محکمی برای موفقیت خود برپا کند.

ب) مرحله دیوار

با گذشت یک ماه و نیم تا پنج ماه از قطع مصرف، مغز بیمار شروع به ترمیم آسیب‌های وارد شده توسط شیشه می‌کند و این عمل باعث می‌شود که بیمار دچار علائمی ناخوشایند مانند غم، ترس، ناامیدی و … گردد و چون بیمار خود را درون دیوارهایی می‌بیند که خارج شدن از آن‌ها دشوار است، این مرحله را دیوار می‌نامند.

مهم‌ترین علائم این دوره تحریک‌پذیری، کاهش تمرکز، کاهش انرژی و افسردگی می‌باشند. این احساسات در صورت ادامه پاکی از بین خواهند رفت. در این دوره بیمار باید به این نکته توجه کند که فقط امروز پاک بماند. ورزش در این دوره کمک بسیار بزرگی به بیمار می‌کند طی کردن این دوره، یک موفقیت بسیار بزرگ تلقی می‌شود. وصل شدن به طبیعت، سفال‌گری، سونا، استخر، باغبانی، گل کاری، و شرایط سرگرم کننده همگی خوب هستند.

ج) مرحله سازگاری مجدد

بعد از 5 ماه مغز به صورت اساسی بهبود پیدا می‌کند. در این زمان وظیفه اصلی بیمار، شیوه زندگی به صورتی است که به ادامه بهبودی کمک کند. در این دوره گاهی وسوسه اتفاق می‌افتد. بالا بردن آگاهی نسبت به عوامل خطر ساز و عوامل حفاظت کننده از میزان عود به مقدار زیادی خواهد کاست. عمل به این شعار معتادان بهبودیافته که: «دوری از زمین بازی، توپ بازی و یار بازی» است، ابزار بسیار خوبی برای گذراندن تمامی مراحل فوق است.

برای درک برخی عوامل خطر ساز و عوامل حفاظت کننده به نوشته زیر توجه کنید:

– دوستان شما مصرف کننده هستند. انسان هم که نمی‌تواند تنها باشد. سعی کنید با شرکت در جلسات 12 قدمی دوستان جدید پیدا کنید.

– کارهایتان را طوری برنامه ریزی کنید که بیشتر در کنار دوستان پاک و اعضای خانواده باشید.

– به فعالیت یا سرگرمی‌هایی بپردازید که شانس شما را برای ملاقات با افراد پاک بیشتر می‌کند.

• عصبانیت و تحریک شدن و کوچک‌ترین اتفاقی که می‌افتد، ذهن شما را به سمت مصرف مواد سوق می‌دهد. چه می‌کنید؟

– به خودتان یادآوری کنید که در زمان بهبودی تغییرات شیمیایی در مغز ایجاد می‌شود.

– مدیریت خشم را یاد بگیرید.

– ورزش کنید. با دوست بهبودی صحبت کنید.

• اگر در خانه مواد دارید و یا در خانه مصرف کننده دیگری هم هست چه می‌کنید؟

– هرگونه مواد و الکل را که مال خودتان است دور بریزید.

– از آن‌ها بخواهید که در خانه مواد مصرف نکنند.

– در صورت مشکل مدتی را خارج از خانه باشید.

• با خستگی و تنهائی چه می‌کنید؟

– برای فعالیت هرروزتان برنامه ریزی کنید.

– به کارهائی که قبل از اعتیادتان از آن‌ها لذت می‌بردید، برگردید.

– فعالیت‌های جدیدی را آغاز کنید.

– دوستی‌های خود را با دوستان جدید در جلسات گسترش دهید.

• وسوسه در: مهمانی‌ها، عروسی‌ها، روزهای تعطیل و مسافرت‌ها را چه می‌کنید؟

– اگر مجبورید میهمانی یا عروسی را بروید. به شیوه خودتان زود موقعیت را ترک کنید.

– پاکی‌های خود را جشن بگیرید.

تشخیص وضعیت‌ها و موقعیت‌های پر خطر
فهرست زیر عوامل لغزش هستند که توسط افراد وابسته به مواد مخدر، مشاوران، درمان‌گران حرفه‌ای و مطالعات تحقیقی ذکر شده‌اند:

1) مشکلات ناشی از خشم ـ 2) اضطراب یا حالت عصبی ـ 3) افسردگی ـ 4) رفتارهای افراطی مانند قمار، پرخوری، ولخرجی، افراط در روابط جنسی و … ـ 5) ترس‌هائی که به نظر غیر منطقی‌اند مانند ترس از مشارکت کردن ـ 6) احساس گناه، احساس تنهائی و ناامیدی ـ 7) نداشتن هدف در زندگی ـ 8) دوری از جلسات ـ 9) حضور در جمع مصرف کنندگان مواد مخدر ـ 10) دعوت شدن به جمع‌هایی که احتمال مصرف مواد وجود دارد. ـ 11) احساس این که پاکی برای مدت کوتاهی کافی است. ـ 12) احساس این که به جلسات علاقه‌ای ندارم. ـ 13) تمایل به مشاجره با دیگران. ـ 14) دشواری در ملاقات با دیگران یا در برقرار ی روابط جدید ـ 15) نگه‌داری در منزل ـ 16) فکر مصرف مواد مخدر برای آزمایش کنترل و امتحان قدرت در مقابل مواد مخدر ـ 17) مشاهده یا بوی مواد مخدر و محرک ـ 18) گفتن بیش از حد این که من هرگز حالم بد نمی‌شود. ـ 19) مشکل در چگونگی گذراندن اوقات فراغت ـ 20) دشواری در کنترل فشارهای عصبی

حمایت‌های محیطی
اشخاصی که در دوران ترک مصرف شیشه به سر می‌برند نیاز به حمایت بیش از اندازه عاطفی روانی و توضیح و اطمینان دادن مجدد و صحبت‌های دوستانه دارند.

بنابراین تا حد امکان برای آنها شرایط محیطی آرام و بدون دغدغه را فراهم نمایید. این مسئله که شخص و مراقبین آنها از علائم و نشانه‌های خلق و خوی مراحل بهبودی کناره‌گیری، ماه عسل، دیوار، سازگاری مجدد، اطلاع داشته باشند، بسیار حائز اهمیت است.

سه گروه یا « تیپ » در ارتباط با شیشه وجود دارند:

1) گروهی که به علت مصرف طولانی دچار جنون شیشه شده‌اند.

2) گروهی که مصرف طولانی مدت دارند ولی دچار جنون نیستند.

3) گروهی که تازه به جمع مصرف‌کنندگان شیشه پیوسته‌اند.

با افراد مصرف کننده شیشه چگونه باید رفتار کرد؟
طرز رفتار با گروه اول

1) ابتدا از طریق اورژانس یا آمبولانس بیمارستان‌های روانی مانند بیمارستان روزبه یا مرکز روان‌پزشکی ایران و … فرد را تحت درمان روان‌پزشکی قرار می‌دهیم تا از حالت جنون «روانی» خارج شود.

2) پس از خروج از این حالت از سیستم حمایتی خود استفاده کنید و از شخصی که درمیان دوستان، اقوام، فامیل، خانواده و غیره … وجود دارد و بیمار تحت تاثیر اوست و از او نوعی حرف شنوی دارد کمک بگیرید تا بیمار را به ادامه درمان تشویق کند. «در این مورد تجربه‌های موفقی وجود دارد»

3) با بیمار در صورت تمایل بر سر نوع و شیوه درمان به توافق برسید. مثلا:

– بستری شدن در بیمارستان و درمان‌های سرپائی در کلینیک‌ها

– بستری شدن در کانون‌های تولد دوباره، تلفن 66021596 و 3000 – 44252000

– بستری شدن در کانون وردیج « پژوهشکده شیشه » تلفن: 44970070

4) در صورت تب بالای 5/39 درجه و تشنج از اورژانس کمک بگیرید.

5) با این گونه بیماران بحث نکنید، تهدید نکنید، در صورت تهدید جدی از منزل خارج شوید و از پلیس کمک بگیرید.

6) شرکت در جلسات خانواده را متوقف نسازید.

طرز رفتار با گروه‌های دوم و سوم
1) یادگیری مدیریت خشم: برای این کار در کارگاه مهارت‌های زندگی شرکت کنید که به طور رایگان در حال برگزاری است.

برای اینکار با واحد مددیاری جمعیت تولد دوباره تلفن: 3000 -44252000 تماس بگیرید.

2) مواقعی که سرحال هستند تشویق به درمان شوند.

3) استفاده از سیستم حمایتی: از فردی که در بین فامیل، اقوام، دوستان و آشنایان روی شخص بیمار نفوذ دارد کمک بگیرید تا شخص را به درمان تشویق کند. از آن‌جا که نیاز به حمایت عاطفی دارند این عمل بسیار موثر است؟

4) کسب اطلاعات در مورد شیوه‌های درمانی از قبیل کلینیک‌ها یا شیوه درمانی کانون‌های تولد دوباره

5) دادن اطلاعات در مورد شیشه و جنون شیشه به فرد

6) رها نکردن جلسات خانواده حتی در زمان مصرف فرد

7) عدم حمایت نا به‌ جا مثلاً پول مواد را ندادن، باج ندادن و تطمیع نکردن

چرا نباید حمایت نابه جا کنیم؟
در زمینه رفتارهای انسانی، قانونی هست که به نظر می‌رسد به اندازه قانون جاذبه زمین اعتبار دارد و آن را می‌توان «قانون جاذبه انسانی» نامید. طبق این قانون فرد اگر بین یک رنج بزرگ و یک رنج کوچک قرار گیرد از وضعیت رنج بزرگ به سمت رنج کوچک جذب می‌شود و عکس آن غیر ممکن است. مانند فردی که از پدرش خشم زیادی دارد و برای پوشش و رهایی از این خشم مواد مصرف می‌کند. حال وقتی از افراد می‌خواهیم که مواد مصرف نکنند در واقع از آنها می‌خواهیم که رنج بزرگ‌تر را انتخاب کنند که طبعاً آن‌ها این کار را نمی‌کنند. اما اگر آنها در شرایطی قرار گیرند که این بار مصرف مواد رنج بزرگ‌تر باشد و عدم مصرف مواد رنج کوچک‌تر، طبق قانون جاذبه انسانی به سمت رنج کوچک‌تر جذب و کشیده خواهند شد.این شرایط می‌تواند شامل:

– خطر از دست دادن احترام بین خانواده و دوستان

– خطر دستگیری و زندانی شدن

– خطر دزدی به خاطر پول مواد

– خطر خماری صبح گاهی

– خطر صدمات جسمی

– خطر از دست دادن شغل

– خطر از دست دادن موقعیت اجتماعی و …. باشد

بنابراین باید دست از حمایت‌های ناسالم برداشت و اجازه داد که آن‌ها با مشکل مصرف مواد روبرو شوند. مفهوم با عشق رها کردن، بی‌عاطفه بودن نیست، مسئول بودن است.