مواد مخدر مقوله دیرآشنایی نیست. مساله‌ای که هر چه پیشتر می‌رویم، به درد آن اضافه می‌شود. از مراحل پیشگیری تا درمان و مراقبت‌های بعدش همگی مستلزم پرداخت هزینه‌هایی است که دود می‌شود و از بین می‌رود. در این میان بسیاری از راهکارها مورد بررسی قرار می‌گیرد اما فاجعه از آن زمانی آغاز می‌شود که در خبرها می‌آید، 80 درصد معتادان با تعدد ترک مواجه می‌شوند!

به گزارش ابتکار، با مروری بر اخبار روزانه، مشخص می‌شود که مصرف مواد مخدر، از بالاترین جایگاه در میان آسیب‌های اجتماعی برخوردار است. جایگاهی که خانمان سوز است و جامعه سوز. اما چه باید کرد و چه می‌توان انجام داد برای اینکه بتوان جلوی این دیو سیاه را گرفت؟ علیرضا جزینی، قائم مقام دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر می‌گوید: مصرف موادمخدر در بین آسیب‌های اجتماعی جایگاه اول آسیب را در ایران به خود اختصاص داده است.

طی نظرسنجی‌های به عمل آمده ۹۲ درصد مردم در خصوص موادمخدر و اعتیاد ابراز نگرانی کردند و این از حساسیت‌های مردم در خصوص مبارزه خبر می‌دهد. مبارزه با موادمخدر یک ستیز دائمی و بلندمدت بوده که طی سال‌های بسیاری جوامع را درگیر کرده است. موادمخدر مانع رشد سیاسی، ‌اقتصادی و فرهنگی می‌شود. در حال حاضر ۱۷۰ کشور جهان با این معضل روبه‌رو بوده و حدود ۲۴۶ میلیون نفر حداقل یک بار موادمخدر را مصرف کرده و ۱۰ میلیون نفر قاچاقچی این مواد هستند. تغییر مصرف مواد مخدر از سنتی به صنعتی معضلی بزرگ محسوب می‌شود و سومین بحران تهدید کننده جهان نام گرفته است.

وحدت جهانی وجود ندارد

پایین بودن نرخ ماندگاری و تاثیر مواد مخدر بر جرایم به ویژه جرایم کوچک که تقریبا 40 درصد آن را شامل می‌شود، نشان از تاثیرات شگرف معضل مواد مخدر در جامعه دارد. معضلی که جزینی بسیار بر آن تاکید می‌کند. وی با ذکر گلایه‌ای از عدم وجود یک وحدت رویه در جهان ادامه می‌دهد: با وجود اینکه در سازمان ملل متحد دفتر مبارزه با موادمخدر وجود دارد، اما فعالیت این دفتر و وحدت جهانی برای مبارزه به صورت چشمگیر وجود ندارد. بروز خسارات‌ فردی یا تقویت نگرش‌های غلط در مورد مصرف موادمخدر معضلی است که در بین زنان و جوانان مطرح شده و در حال حاضر مواد صنعتی و شیشه رواج پیدا کرده که این رواج نیز حاکی از نگرش‌های غلط است. اعتیاد یک بیماری مزمن است. افراد زیادی به موادمخدر وابسته شده‌اند که می‌توان گفت بهبودی کامل تنها برای ۲۰ درصد از معتادان وجود دارد و ۸۰ درصد آنان با تعدد ترک روبه‌رو می‌شوند. با فرمایش مقام معظم رهبری، جنگ نرم فرهنگ صادراتی غرب و نابودی نسل جوان را به همراه دارد. در حوزه مواد صنعتی بارش بهمن و ریزش این مواد را شاهد هستیم به طوری که در حال حاضر مصرف آنها از سه درصد به 26 درصد افزایش پیدا کرده است.

تغییر وضعیت روزافزون مواد مخدر

سرعت تحولات و تغییرات که در عرصه‌های مختلف وجود دارد، به خوبی می‌تواند دامنه گسترش این معضل را در زمینه مواد مخدر بکشاند.

قائم مقام دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر معتقد است، در حال حاضر کانون خانواده دچار معضل و مشکل شده و وضعیت روزافزون مواد مخدر، متاثر از این موضوع است. تمامی اینها در حالی است که آمار نگران کننده دیگری، دامن خود را به میان می‌کشد. افزایش 5 درصدی مصرف مواد در بین زنان، آماری است که می‌تواند جامعه بانوان و فعالان این حوزه را دچار تشویش کند. شاغلان نیز برخلاف تفکر عموم که اعتیاد را نشات گرفته از بیکاری می‌دانند، 60 درصد معتادان را تشکیل می‌دهند.

جزینی می‌گوید: سهم مطالعه در مواد مخدر پایین است. این مساله نیازمند مطالعه بیشتر در زمینه اعتیاد به ویژه موضوع اجتماعی کردن آن است و همه باید بر این باور باشیم که معتادان نیاز به بازپروری و برگشتن به کانون خانواده و جامعه را دارند. حلقه‌های مفقوده در خصوص رفع مشکلات معتادان کاهش یافته است. فعالیت حرفه‌آموزی، اشتغال‌زایی، مشاوره و مددکاری در حال حاضر با شرایط بهتری انجام می‌شود به طوری که برخی از افراد پس از رهایی از بیماری اعتیاد حاضر به خارج شدن از مراکز ترک اعتیاد نیستند.

با وجود ۶۷۰۰ مرکز درمان اعتیاد در کشور، نزدیک به ۹۰ درصد این مراکز در حوزه غیردولتی بوده و نقش ستاد صرفا حمایت‌کننده دارند و طی دو سال گذشته شاهد این بوده‌ایم که سازمان‌های مردم‌نهاد در خصوص مبارزه با موادمخدر از حدود ۸۰۰ سازمان به ۲۷۰۰ سازمان افزایش پیدا کرده است. مبارزه صرفا در حد بازداشت و دستگیری نیست زیرا امسال در حدود ۲۰۸ هزار نفر دستگیر شده‌اند که ۷۰ درصد آنان توزیع‌کننده‌های موادمخدر و ۳۰ درصد نیز معتادان و کارتن‌خواب‌ها هستند. قانون مبارزه با مواد مخدر مشکلی ندارد. اجرای قانون با مشکل روبروست زیرا باید پس از سازمان دهی این افراد در مراکز برای آنان شغل مناسب فراهم شود.
اگر پیشگیری انجام نشود…

پنج استراتژی متوازن ستاد مبارزه با موادمخدر پیشگیری، درمان، کاهش آسیب، حمایت اجتماعی و مقابله ذکر می‌شود. طی برنامه‌های اول، دوم و سوم توسعه مبارزه با موادمخدر جایگاهی نداشته و تنها در برنامه چهارم و پنجم به این مساله پرداخته شده به طوری که در برنامه پنجم ۳۶۵ فعالیت برای مبارزه با موادمخدر گنجانده شده است. تا کنون با ۲۰ دانشگاه در کشور تفاهم‌نامه امضاء کرده‌ایم، اما این میزان کافی نیست زیرا ۶۷ درصد دانشجویان مصرف‌کننده موادمخدر اظهار کردند که اولین مصرف خود را در دوره قبل از دانشگاه داشته‌اند. مهم‌تر از دانشگاه و آموزش عالی، آموزش و پرورش است زیرا فرد پس از دور شدن از خانواده و استقلال‌طلبی با وجود خوابگاه‌ها، خانه‌های مجردی و برخی مواقع بحث‌های اضطراب و افسردگی برای پر کردن اوقات فراغت خود به این سمت کشیده می‌شود. اگر پیشگیری انجام نشود سایر اقدامات ناموفق خواهد بود.