به میل غیرقابل مقاومت برای انجام یک عمل خاص بدون در نظر گرفتن توجیح منطقی آن کار گفته می‌شود. این میل به رفتارهای پیچیده ای منجر می شود میزان شیوع این مشکل بسیار بالا است بسیاری از انسان ها بخاطر نگرش منفی که به لغت اعتیاد دارند از بکار بردن این اصطلاح دوری می کنند. در واقع بدنبال پژوهش هائی که برروی اعتیاد ورفتارهای مرتبط با آن انجام شده بسیاری از محققین این تقسیم بندی های مناسب تر را مطرح کرده اند

رفتارهای اجباری توانائی این رادارند که باعث یجاد احساس خوب (لذت)در بیمار بشوند

در واقع رفتارهای اجباری به بیماراحساس خوبی را منتقل می کند چون:

به فرد کمک می‌کنند که از واقعیت های بیرون فرار کرده

احساسات واقعی خود را نپذیرد

با استرس ها ومشکلات روبرو نشود

در طولانی مدت

این رفتار ها هستند که شخص را کنترل میکنند رفتار ها شکل بیمارگونه به خود می گیرند رفتار ها باعث تخریب می شوند. در واقع بسیاری از محققین معتقدند که تقریبا هر فعالیتی پتانسیل آنرا دارد که شکل اجباری به خود بگیرد ریشه رفتار اجباری شامل میل تمام انسان ها به به داشتن بیشترین لذت وکمترین درد وزجر درطول زندگی است

ریشه رفتار جبری در تمام انسان ها وجود دارد بسیاری از احساسات وافکار زمینه ای از دوران کودکی شروع شده ودرمحیط رشد نامناسب خانوادگی شکل وقوام می یابد. عدم اعتماد گسترده به دنیائی که در آن زندگی می کنیم و منفی نگری نسبت به آن یک مشکل ریشه ای است.

شخصی که اعتماد به نفس کمی دارد وازکودکی یاد می گیرد که نمی توان به هیچکس اعتماد کرد،در نتیجه در شکل گیری ارتباط سالم با سایرین ودنیای اطراف دچار مشکل می شود رفتار های وسواس گونه برای کنار آمدن با استرس های این دنیا ظاهر می شوند رفتارهای جبری در طی زمان و به تدریج شکل می گیرند

مراحل شکل گیری رفتارهای اجباری

مرحله اول(یادگیری):

شخص کشف میکند که یک رفتار یا فعالیت خاص (مثل: drinking, gambling, shopping or eating) باعث ایجاد احساس خوب ولذت بحشی در شخص می شود این اثرات به فرار شخص از مشکلات یا موقعیت هائی که باعث درد واضطراب می شود کمک می کند در ابتدا این رفتارها هیچ اثر یا عوارض بدی ندارند.وشخص هیچ احساس تهدیدی از طرف این رفتارهاندارد، در نتیجه این رفتارها ادامه پیدا می کنند و تکرار می شوند. به تدریج این اثرات مناسب این رفتار ها کاهش پیدا می کنند.

مرحله دوم:

این مرحله زمانی شروع می شود که شخص احساس می کند که رفتار های اجباری درحالی که احساسات خوبی مانند رهائی را تولید می کنندولی دارند تبدیل به مشکل می شوند.

وقتی رفتار اجباری ادامه پیدا می کند یک نگرانی در رابطه ناتوانی در کنترل رفتار بروز می کند .

در این نقطه ناتوانی شخص در کنترل رفتار جبری خود باعث کاهش هرچه بیشتر اعتماد به نفس شخص می شود

رفتار های وسواسی تشدید می شود

مرحله مزمن (مرحله نهائی ):

در این مرحله رفتارها شدیدا تکراری ووسواس گونه می شوند

شیوع تکرار این رفتارها آنقدر زیاد می شود که زندگی شخص را تحت کنترل می گیرد.

در این مرحله رفتارهای وسواس گونه نسبت به تمام رفتار ها وارتباطات معمول زندگی شخص از جمله دوستان ، خانواده وحتی خود شخص اولویت اصلی زندگی می شود

۱. رفتار های مرتبط با چک کردن

چک کردن مداوم جبری بدنبال نگرانی از:

باز بودن درب

روشن بودن چراغ

۲. باید هر وقت بیرون می روی چیزی بخری

نداشتن هیچگونه قدرت تصمیم گیری در زمان خرید واقدام خرید جبری و وسواس گونه

این رفتار معمولا منجر به آسیب های اقتصادی شدید می شود

۳. قمار

بیماران معتاد به قمار افرادی هستند که بصورت مزمن وپیش رونده نمی توانند در مقابل میل به قمار مقاومت کنند

در طول روز ذهن آنان با میل به قمار یا شرط بندی اشغال است.

این افراد به قمار بعنوان منبع درآمد نگاه نمی کنند، بلکه بیشتر به دنبال هیجان ورفتار قمار هستند

بسیاری از افراد قمار باز برای لذت اقدام به قمار میکنند ، این افراد بعد از باخت به خانه می روند یا آرام می نشینند

ولی این افراد با قرض پول ،فروش وسائل ،کرایه و… به رفتار خود ادامه می دهند

این افراد اغلب با مشکلات مالی وخانوادگی مواجه هستند

۴. سوء مصرف مواد مخدر

۵. معتادان کار (فقط کار ـ تفریح ممنوع)

این افراد همیشه احساس میکنند که باید همواره به یک کار تولیدی (کار، تولید و…) مشغول باشند واصولا فعالیت های تفریحی()را کار محسوب نمی کنند(اگر اینطور نباشد اصلا احساس رضایت ندارند)

بسیاری از این افراد با شخصیت نوع Aاشتباه می شوند

این گروه از افراد در حالت شدید یا انقدر کار میکنند تا به خواب بروند ویا دیگر توان کارنداشته باشند

۶. ارتباط اجباری

این افراد فکر می کنند که باید همواره با یک شخص خاص در ارتباط باشند، در غیر این صورت احساس از دست دادن(تنها ماندن میکنند)

اگر ارتباط بوسیله طرف مقابل قطع شود:

شدیدا زمین می خورد

مداوما تلفن می زنند

به هر کار قانونی وغیر قانونی برای نزدکی یا باز گرداندن شخصی که فکر می کنند تمام زندگی او است متوسل می شوند

۷. دروغ گفتن وسواس گونه

بسیاری از این افراد روی دروغ گفتن خود هیچگونه کنترلی ندارند

بسیاری از این افراد به راحتی وبدون در نظر گرفتن :

چرائی دروغ گفتن

خطرات وعوارض آن

دروغ می گویند(اصلا به این قضیه فکر نمی کنند)

۸. پرخوری بیمارگونه (جبری)

۹. اعتیاد جنسی

۱۰. اعتیاد به فعالیت (ورزش)
این مشکلات در زنان شایع تر است

بعضی از افراد برای آن فعالیت می کنند که به سلامت خود یا کاهش وزن خود کمک کنند

حداکثرزمان فعالیت کودکان ونوجوانان 1 ساعت هرروز هفته است

بعضی از افراد بشکل بیمار گونه وتا حد خطرناکی از نظر آسیب به بدن خود ورزش می کنند

هیچکدام از عللی مانند آسیب، بیماری،همراهی دوستان ،آب وهوای بد و… نمی توانند جلو فعالیت این افراد را بگیرد

بسیاری از اوقات فعالیت جایگزینی برای افسردگی واضطراب است (ایجاد احساس کنترل در شخص)

بعضی اوقات فعالیت روشی است برای کنترل وزن (پرخوری-فعالیت)

بسیاری از اوقات فشارهای بیرونی(والدین ، مربی و…) وفشار های درونی(با فعالیت تغییری بوجود می آید)

بسیاری از اوقات فعالیت های اجباری دیگری نیز به این فعالیت جسمی اضافه می شود مانند محدودیت غذا،افکار وسواسی در رابطه با اشتباهات احتمالی

عوارض

بعضی از دونده های دو ماراتن اصلا زنده هستند برای اینکه ورزش کنند، بسیاری از این افراد بیش از اجازه وتوصیه پزشکان ورزش میکنند(زمان بیشتر ، دفعات بیشتر و…) در بسیاری از موارد این فعالیت ها با عملکرد شغلی واجتماعی وخانوادگی شخص در تضاد قرار می گیرد معمولا ارتباطات خانوادگی، تحصیلی ومسائل شغلی بخاطر این قضیه محدود می شوند این افراد وقتی فعالیت ندارند دچار احساس گناه واضطراب می شوند والحساس بیارزشی شدیدی پیدا می کنند در بسیاری از این افراد مشکلات جسمی مانند آسیب به زانوها،پا وبسیاری از عضلات ومفاصل وارد می شود. بسیاری از زنان معتاد به ورزش با مشکلات زنانگی روبرو می شوند بسیاری از این افراد با کاهش شدید ذخیره چربی بدن روبرو هستند

پوکی استخوان

فشار شدید وغیر معمول به قلب وعروق بخصوص اگر برای کاهش وزن وهمراه با رژیم غذائی باشد می تواند کشنده باشد

بسیاری از این افراد حاضر نیستند با این قضیه که باید صبر کنند تا آسیب های حاصل از فعالیت آنان برطرف شود کنار بیایند

۱۱. ضربه زدن فیزیکی به خود همراه قصد (خود زنی)
درخود زنی معمولا زمانی پرسش می آید که شخص مجبور می شود با شرایط سخت یا پر فشار هیجانی کنار بیاید ونمی داند که چه کاری بهتر است

رفتار های خود زنی اشکال مختلفی دارند که معمولا بصورت:

بریدن

خراشیدن

سوزاندن

دندان گرفتن

کوبیدن

چرا خود زنی؟

بسیاری از از افراد می گویند اصلا موقع خود زنی دردی احساس نمی کنند

در واقع چون فرد می خواهد خود را تادیب کند ، درد خود را کم کند وخشم خود را ابراز کند

باید دقت کرد که شاید علائم میل به خود کشی باشد (حتما باید پرسید)

بسیاری از اوقات امکان دارد جای این ضربات باقی بماند

البته مسلما این مشکل با خالکوبی کاملا متفاوت است

۱۲. اعتیاد به اینترنت
در طی چند دهه گذشته در جهان پدیده ای بروز کرده است( که اغلب هم توسط متخصصین بالینی از آن نام برده شده ) که با علائمی از جمله تفکرات وسواس گونه در رابطه با اینترنت ، تحمل ،کاهش کنتنرل تکانه، ناموفق بودن در کاهش استفاده از اینترنت وعلایم ترک مصرف بروز مینماید .این متخصصین به پدیده فوق نام اعتیاد به اینترنت یا استفاده بیمارگونه از اینترنت نام نهاده

این پدیده درطول زمان به یکی از مباحث مهم تحقیقاتی و درمانی در زمینه های روانشناسی وحتی روانپزشکی منجر شد.بسیاری از تحقیقات انجام شده از اثرات وعوارض این رفتار مخرب یا بیماری صحبت میکنند از جمله

افت تحصیلی

مشکلات خانوادگی

اختلالات در ارتباط با محیط پیرامون

افسردگی

اختلال نقص توجه همراه با بیش فعالی

بسیاری از متخصصین اثرات تخریبی اعتیاد به اینترنت رامعادل وابستگی به مواد مخدر میدانند

بسیاری از اوقات این رفتار های وسواس گونه به هم اضافه می شوند واعتماد به نفس شخص افت می کند.