شیشه ماده‌ای محرک

قاچاقچیان با این شعار كه شیشه مرفین ندارد، بنابراین اعتیادآور نیست مصرف آن را تبلیغ می‌نمایند. اما واقعیت این است كه شیشه یك ماده محرك بسیار اعتیادآور است كه در حال حاضر درمان آن از مشكل‌ترین درمان‌های سوء مصرف مواد است. ابتدا كمی تفاوت مواد محرك و مواد مخدر را به صورت ساده بیان می‌نماییم.

مواد محرك: به موادی گفته می‌شود كه مصرف آن سیستم اعصاب مركزی را تحریك می‌نماید. موادی مانند كوكائین، شیشه، قرص اكستاسی

مواد مخدر: به موادی گفته می‌شود كه مصرف آن فعالیت سیستم اعصاب مركزی را كند می‌نماید. موادی مانند تریاك، هروئین، كراك.

علل تغییر نوع مصرف از مواد مخدر به مواد محرك (سنتی به صناعی)

1- روحیات، امكانات و شرایط مصرف جوانان با شیشه سازگارتر است تا مواد سنتی مانند تریاك.

2- جوانان اعتیاد به تریاك و هروئین و بدبختی‌های ناشی از آن را دیده‌اند ولی هنوز عوارض شیشه را نمی‌شناسند.

3- در مقایسه با دو دهه گذشته بینش جوانان تغییر كرده است و مصرف مواد مخدر « تریاك و هروئین» نوعی بی‌شخصیتی را در ذهنشان تداعی می‌كند.

4- مواد مخدر موجب انزوای فرد می‌شود در صورتی كه شیشه فرد را به جمع می‌برد. مصرف كننده تریاك مایل است به كناری رفته و چرت بزند و سیگار بكشد، ولی شیشه فرد را پرحرف، بشاش و پرانرژی می‌كند و با نفس هیجان طلبی كه متناسب با سنین جوانی است، انطباق دارد.

5- مواد مخدر و تریاك فرد را خموده و خواب آلود می‌كند در حالیكه شیشه مانع خواب است و این مطابق نیاز جمعیت چند میلیونی دانشجوئی و جوان ما هم هست(برای بیدار ماندن‌ ودرس‌خواندن)

6- مدت زمانی كه مصرف كننده مواد مخدر در طی روز صرف می‌كند در مقایسه با شیشه بسیار زیاد است.

7- مصرف تریاك مقدمات، امكانات و مكان خاصی را نیاز دارد، در حالیكه مصرف شیشه حتی در صورت دود كردن بسیار آسان است.

8- هروئین نامی است مشهور برای مردم ما، نامی همراه با هراس و وحشت. مردم ایران نسبت به عوارض هروئین خیلی شناخت دارند ولی عوارض شیشه را نمی‌شناسند.

9- افت شدید قیمت از گرمی 120 هزار تومان به گرمی پنج هزار تومان با توجه به ورود نوعی شیشه به نام شیشه ایرانی در بازار كه در ساخت آن عناصری چون وایتكس، آستون 98درصد، اسید باطری، اسید لوله بازكن ظرفشوئی، گوگرد و سود سوزآور هم به كار می‌رود.

شیوه‌های مصرف

1- روش تدخینی(دودی): یك روش فوری و آنی كه می‌تواند روند اعتیاد را تسریع كند.

2- روش خوراكی: همراه با مشروبات الكلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

3- روش دماغی: به مخاط بینی آسیب می‌رساند.

4- روش تزریق: خطرناك‌ترین شیوه مصرف می‌باشد.

• برای استفاده از شیشه از وسیله‌ای به نام «پایپ» ( پیپ شیشه‌ای) یا حباب لامپ خودرو استفاده می‌كنند.

• با حرارت دادن به پایپ، فرد دود ناشی از گرم شدن شیشه را استعمال می‌نماید.

• از دیگر لوازم مصرف می‌توان آیینه‌ای كه لبه آن تیز شده و یا كلاه حصیری كوتاه را نام برد.

شیشه با مغز چه می‌كند؟

برای این كه بدانیم شیشه بر سیستم اعصاب مركزی چه تاثیری می‌گذارد ابتدا به بیان ساده به نحوه كار‌كرد سیستم اعصاب مركزی می‌پردازیم:

در سیستم اعصاب مركزی، سلول‌ها یا رشته‌های عصبی مستقیما به هم متصل نیستند بلكه بین انتهای سلول قبلی با ابتدای سلول بعدی فضای بسیار كوچكی وجود دارد كه به این فضا “سیناپس” می‌گویند.

برای این كه یك سلول عصبی بتواند پیامی را به سلول دیگر انتقال دهد باید از انتهای خود ماده‌ای را در داخل این فضای كوچك ترشح نماید. این ماده بر روی گیرنده‌هایی كه در ابتدای سلول بعدی قرار دارند، می‌نشیند و به این ترتیب پیام منتقل می‌شود. به این ماده ناقل عصبی گفته می‌شود. دوپامین و سروتونین دو ماده‌ای هستند كه مصرف شیشه باعث افزایش ترشح بیش از حد آنها در مغز می‌شود.( 11 برابر میزانی كه باید در شرایط عادی ترشح شود به یك باره ترشح می‌شود) و این ترشح بیش از اندازه باعث می‌شود كه شخص در ابتدا علائم بسیار خوبی را تجربه نماید مانند:

– احساس سرخوشی نماید.

– قدرت تمركز و اعتماد به نفس را در خود بالا ببیند.

– خطر را از خود دور می‌داند.

– حواس پنج‌گانه بسیار عجیب كار می‌كنند « مثلاً اگر شما از شنیدن یك موسیقی لذت می‌برید و محو آن می‌شوید.» شخصی كه شیشه مصرف كرده است بر روی نت‌های آن موسیقی پا می‌گذارد و همراه با آن به پرواز در می‌آید.

– بیش از حد پرحرف می‌شود (ساعت‌های متوالی مشغول به صحبت می‌شود)

– جسور و بی‌پروا می‌شود

– جنب و جوش بی‌حد دارد.

– افزایش فعالیت میل جنسی پیدا می‌نماید.

– بسیار مهربان و صمیمی می‌شود.

– خلاقیتش زیاد می‌شود. (شخصی كه تا دیروز یك خط شعر را نمی‌توانست حفظ كند شاعر می‌شود شعر می‌گوید)

– در اوائل آثار مصرف شیشه بسیار جذاب است.

– مصرف‌كنندگان این ماده در دفعات اولیه گاه تا چند روز نمی‌خوابند. در این مدت سطح انرژی بسیار بالاست. خیره شدن به یك نقطه برای چندین ساعت و همین طور رفتارهای بی‌پروا از حالات نشئگی این ماده است. به علت ترشح زیاد دوپامین بعد از مدتی انتهای اعصاب مغز تحلیل رفته و مغز نمی‌تواند كاركرد طبیعی خود را داشته باشد. احساس سرخوشی معمولاً با افت سریع روبرو می‌شود و بیمار به خاطر ترس از عوارض مصرف نكردن اقدام به مصرف مجدد می‌نماید. این عوارض سردردهای شدید، بی‌قراری، لرزش و حركات غیر عادی اعضاء بدن از حالات آن است. مصرف كنندگان شیشه برای از بین بردن این حالات معمولاً دوباره مصرف می‌كنند و به این ترتیب پس از مدتی مصرف شیشه تبدیل به اعتیاد تمام عیار می‌شود.

– برخی مصرف كنندگان شیشه در صورت مصرف نكردن دست به حركات جنون آمیزی می‌زنند. مصرف شیشه همراه با مشروبات الكلی گاه سبب می‌شود كه فرد دست به كارهایی بزند كه در شرایط عادی هیچ‌گاه آن را انجام نمی‌دهد.( حیا و شرم را از بین می‌برد)

عوارض كوتاه مدت مصرف شیشه
• خونریزی بینی • اضطراب • توهم • گرفتگی فك • پارگی زبان • سرگیجه • كابوس شبانه • افزایش دمای بدن • تهوع • افزایش ضربان قلب • گشاد شدن مردمك‌ها • اختلالات جنسی • ساییدن دندان‌ها • از بین رفتن حافظه كوتاه مدت

عوارض بلند مدت مصرف شیشه
• افسردگی(افكار خودكشی،بی‌حوصلگی، تغییر خلق و…) • آسیب مغزی (تخریب مغز، سكته مغزی و …) • آسیب به كلیه و كبد • كاهش وزن • توهم شنوایی و بینایی • پرخاش‌گری، گیجی، تشنج • وسوسه شدید • احساس خستگی • كم‌خونی • بزرگ شدن پستان‌ها • سقط جنین • ناتوانی شدید جنسی، انزال زودرس • رها كردن دوستان پیشین به علت بدبینی به آن‌ها

یكی از مهم‌ترین عوارض طولانی مدت مصرف شیشه كه معمولاً شش ماه پس از مصرف خود را نشان می‌دهد. اختلال شدید در عملكرد دریچه پروستات است كه معمولاً ادرار. اسپرم با هم دفع می‌شود. آسیب‌های شدید كبدی و جوش‌های صورت، ایجلاد عفونت در دستگاه گوارش مخصوصاً روده‌ها و كوچك شدن بیضه‌ها به همراه درد شدید و تضعیف قوای جنسی از دیگر عوارض آن است. ولی جدی‌ترین عارضه روانی شیشه، روان پریشی یا جنون شیشه نام دارد.

روان‌پرشی شیشه
مصرف طولانی مدت شیشه، فرد را در وضعیتی قرار می‌دهد كه به آن جنون شیشه می‌گویند. ( هرچند گاهی دیده می‌شود مصرف كوتاه مدت هم فرد را در این وضعیت قرار دهد).

در این مرحله بیمار به دقت اطراف خود را زیر نظر می‌گیرد و در بسیاری موارد از پنجره همه جا را می‌بیند. حتی ممكن است برای این كار از یك یا چند دوربین قوی هم استفاده كند. بسیار تمایل دارد كه ماورای هر چیز را ببیند و از آن آگاه شود. بعد از مدتی این وضعیت كاملاً بر عكس می‌شود و این بار بیمار تصور می‌كند كه همه او را زیر نظر دارند و این درست زمانی است كه بدبینی به سراغش می‌آید. فكر این كه دیگران از پنجره یا هرجای دیگر در حال جاسوسی هستند، باعث می‌شود پنجره‌ها را با پارچه‌های ضخیم، حتی پتو بپوشاند. بازكردن پریز برق و بستن هرگونه روزنه‌ای كه احتمال جاسوسی از طریق آن وجود داشته باشد نیز از دیگر كارهایی است كه بیماران آن را انجام می‌دهد. فرد به احتمال این كه از طریق كامپیوتر جاسوسی‌اش را می‌كنند، كامپیوترش را جمع كرده و اتصالاتش را جدا و در محلی دور از دسترس قرار می‌دهد. شخص به شدت از دوربین گریزان است. بدبینی بیمار شدت پیدا كرده در حدی كه تصور می‌كند دیگران برای شكست دادن یا از بین بردن او نقشه كشیده‌اند و برای اثبات این قضیه هزار و یك دلیل می‌آورد. شك و بدبینی در حد تهمت زدن و نسیت دادن كارهای خلاف اخلاق به خانواده و نزدیكان خود باعث بسیاری مشكلات از جمله از هم پاشیده شدن خانواده و روابط دوستانه شده، بیمار را در سرازیری و تنهائی قرار می‌دهد. در اثر تنهائی بیماری پیشرفت می‌كند. اگر شما بارها شنیده‌اید كه مصرف كنندگان شیشه ممكن است به خود یا دیگران آسیب برسانند، ناشی از همان بدبینی شدید و عدم آگاهی بیمار از آن است. بیماری را تجسم كنید كه به تصور این كه همسرش با شخصی كه خیالی بوده، در ارتباط است، قصد جانش را می‌كند. افت شدید حافظه، توهم‌های شنوائی و بینائی به طوری كه رنگ‌ها را می‌شنود و صداها را می‌بیند، از شاخص‌های جنون شیشه است.

مراحل بهبودی

در صورت تمایل فرد برای درمان مراحل زیر پیش رو خواهند بود:

الف) مرحله كناره گیری و ماه عسل

دو هفته اول قطع مصرف شیشه، زمان علائم ترك محسوب می‌شود. این علائم بیشتر روانی است و علائم جسمانی بسیاركم, پرخوابی، بد خوابی، كلافگی، بی‌رمقی ، افزایش اشتها، كاهش تمركز، عصبانیت و … از علائمی هستند كه بیمار در دو هفته اول تجربه می‌كند. ورزش‌های آرامش بخش، راه رفتن در هوای آزاد، دوش آب گرم و ماساژ دادن عالی هستند.

بعد از دوهفته اول حال عمومی بیمار خوب می‌شود و بیمار احساس می‌كند بهبودیافته و به این خاطر ممكن است نخواهد به درمانش ادامه دهد. این احساس بهبودی كه به طور متوسط چهار هفته طول می‌كشد را ماه عسل می‌گویند. اگر بیمار در دوره ماه عسل انرژی، شوق و احساس خوش‌بینی خود را به فعالیت‌های بهبودی سوق دهد، می‌تواندپایه‌های محكمی برای موفقیت خود برپا كند.

ب) مرحله دیوار

با گذشت یك ماه و نیم تا پنج ماه از قطع مصرف، مغز بیمار شروع به ترمیم آسیب‌های وارد شده توسط شیشه می‌كند و این عمل باعث می‌شود كه بیمار دچار علائمی ناخوشایند مانند غم، ترس، ناامیدی و … گردد و چون بیمار خود را درون دیوارهایی می‌بیند كه خارج شدن از آن‌ها دشوار است، این مرحله را دیوار می‌نامند.

مهم‌ترین علائم این دوره تحریك‌پذیری، كاهش تمركز، كاهش انرژی و افسردگی می‌باشند. این احساسات در صورت ادامه پاكی از بین خواهند رفت. در این دوره بیمار باید به این نكته توجه كند كه فقط امروز پاك بماند. ورزش در این دوره كمك بسیار بزرگی به بیمار می‌كند طی كردن این دوره، یك موفقیت بسیار بزرگ تلقی می‌شود. وصل شدن به طبیعت، سفال‌گری، سونا، استخر، باغبانی، گل كاری، و شرایط سرگرم كننده همگی خوب هستند.

ج) مرحله سازگاری مجدد

بعد از 5 ماه مغز به صورت اساسی بهبود پیدا می‌كند. در این زمان وظیفه اصلی بیمار، شیوه زندگی به صورتی است كه به ادامه بهبودی كمك كند. در این دوره گاهی وسوسه اتفاق می‌افتد. بالا بردن آگاهی نسبت به عوامل خطر ساز و عوامل حفاظت كننده از میزان عود به مقدار زیادی خواهد كاست. عمل به این شعار معتادان بهبودیافته كه: «دوری از زمین بازی، توپ بازی و یار بازی» است، ابزار بسیار خوبی برای گذراندن تمامی مراحل فوق است.

برای درك برخی عوامل خطر ساز و عوامل حفاظت كننده به نوشته زیر توجه كنید:

– دوستان شما مصرف كننده هستند. انسان هم كه نمی‌تواند تنها باشد. سعی كنید با شركت در جلسات 12 قدمی دوستان جدید پیدا كنید.

– كارهایتان را طوری برنامه ریزی كنید كه بیشتر در كنار دوستان پاك و اعضای خانواده باشید.

– به فعالیت یا سرگرمی‌هایی بپردازید كه شانس شما را برای ملاقات با افراد پاك بیشتر می‌كند.

• عصبانیت و تحریك شدن و كوچك‌ترین اتفاقی كه می‌افتد، ذهن شما را به سمت مصرف مواد سوق می‌دهد. چه می‌كنید؟

– به خودتان یادآوری كنید كه در زمان بهبودی تغییرات شیمیایی در مغز ایجاد می‌شود.

– مدیریت خشم را یاد بگیرید.

– ورزش كنید. با دوست بهبودی صحبت كنید.

• اگر در خانه مواد دارید و یا در خانه مصرف كننده دیگری هم هست چه می‌كنید؟

– هرگونه مواد و الكل را که مال خودتان است دور بریزید.

– از آن‌ها بخواهید كه در خانه مواد مصرف نكنند.

– در صورت مشكل مدتی را خارج از خانه باشید.

• با خستگی و تنهائی چه می‌كنید؟

– برای فعالیت هرروزتان برنامه ریزی كنید.

– به كارهائی كه قبل از اعتیادتان از آن‌ها لذت می‌بردید، برگردید.

– فعالیت‌های جدیدی را آغاز كنید.

– دوستی‌های خود را با دوستان جدید در جلسات گسترش دهید.

• وسوسه در: مهمانی‌ها، عروسی‌ها، روزهای تعطیل و مسافرت‌ها را چه می‌كنید؟

– اگر مجبورید میهمانی یا عروسی را بروید. به شیوه خودتان زود موقعیت را ترك كنید.

– پاكی‌های خود را جشن بگیرید.

تشخیص وضعیت‌ها و موقعیت‌های پر خطر
فهرست زیر عوامل لغزش هستند كه توسط افراد وابسته به مواد مخدر، مشاوران، درمان‌گران حرفه‌ای و مطالعات تحقیقی ذكر شده‌اند:

1) مشكلات ناشی از خشم ـ 2) اضطراب یا حالت عصبی ـ 3) افسردگی ـ 4) رفتارهای افراطی مانند قمار، پرخوری، ولخرجی، افراط در روابط جنسی و … ـ 5) ترس‌هائی كه به نظر غیر منطقی‌اند مانند ترس از مشاركت كردن ـ 6) احساس گناه، احساس تنهائی و ناامیدی ـ 7) نداشتن هدف در زندگی ـ 8) دوری از جلسات ـ 9) حضور در جمع مصرف كنندگان مواد مخدر ـ 10) دعوت شدن به جمع‌هایی كه احتمال مصرف مواد وجود دارد. ـ 11) احساس این كه پاكی برای مدت كوتاهی كافی است. ـ 12) احساس این كه به جلسات علاقه‌ای ندارم. ـ 13) تمایل به مشاجره با دیگران. ـ 14) دشواری در ملاقات با دیگران یا در برقرار ی روابط جدید ـ 15) نگه‌داری در منزل ـ 16) فكر مصرف مواد مخدر برای آزمایش كنترل و امتحان قدرت در مقابل مواد مخدر ـ 17) مشاهده یا بوی مواد مخدر و محرك ـ 18) گفتن بیش از حد این كه من هرگز حالم بد نمی‌شود. ـ 19) مشكل در چگونگی گذراندن اوقات فراغت ـ 20) دشواری در كنترل فشارهای عصبی

حمایت‌های محیطی
اشخاصی كه در دوران ترك مصرف شیشه به سر می‌برند نیاز به حمایت بیش از اندازه عاطفی روانی و توضیح و اطمینان دادن مجدد و صحبت‌های دوستانه دارند.

بنابراین تا حد امكان برای آنها شرایط محیطی آرام و بدون دغدغه را فراهم نمایید. این مسئله كه شخص و مراقبین آنها از علائم و نشانه‌های خلق و خوی مراحل بهبودی كناره‌گیری، ماه عسل، دیوار، سازگاری مجدد، اطلاع داشته باشند، بسیار حائز اهمیت است.

سه گروه یا « تیپ » در ارتباط با شیشه وجود دارند:

1) گروهی كه به علت مصرف طولانی دچار جنون شیشه شده‌اند.

2) گروهی كه مصرف طولانی مدت دارند ولی دچار جنون نیستند.

3) گروهی كه تازه به جمع مصرف‌كنندگان شیشه پیوسته‌اند.

با افراد مصرف كننده شیشه چگونه باید رفتار كرد؟
طرز رفتار با گروه اول

1) ابتدا از طریق اورژانس یا آمبولانس بیمارستان‌های روانی مانند بیمارستان روزبه یا مركز روان‌پزشكی ایران و … فرد را تحت درمان روان‌پزشكی قرار می‌دهیم تا از حالت جنون «روانی» خارج شود.

2) پس از خروج از این حالت از سیستم حمایتی خود استفاده كنید و از شخصی كه درمیان دوستان، اقوام، فامیل، خانواده و غیره … وجود دارد و بیمار تحت تاثیر اوست و از او نوعی حرف شنوی دارد كمك بگیرید تا بیمار را به ادامه درمان تشویق كند. «در این مورد تجربه‌های موفقی وجود دارد»

3) با بیمار در صورت تمایل بر سر نوع و شیوه درمان به توافق برسید. مثلا:

– بستری شدن در بیمارستان و درمان‌های سرپائی در كلینیك‌ها

– بستری شدن در كانون‌های تولد دوباره، تلفن 66021596 و 3000 – 44252000

– بستری شدن در كانون وردیج « پژوهشكده شیشه » تلفن: 44970070

4) در صورت تب بالای 5/39 درجه و تشنج از اورژانس كمك بگیرید.

5) با این گونه بیماران بحث نكنید، تهدید نكنید، در صورت تهدید جدی از منزل خارج شوید و از پلیس كمك بگیرید.

6) شركت در جلسات خانواده را متوقف نسازید.

طرز رفتار با گروه‌های دوم و سوم
1) یادگیری مدیریت خشم: برای این كار در كارگاه مهارت‌های زندگی شركت كنید كه به طور رایگان در حال برگزاری است.

برای اینكار با واحد مددیاری جمعیت تولد دوباره تلفن: 3000 -44252000 تماس بگیرید.

2) مواقعی كه سرحال هستند تشویق به درمان شوند.

3) استفاده از سیستم حمایتی: از فردی كه در بین فامیل، اقوام، دوستان و آشنایان روی شخص بیمار نفوذ دارد كمك بگیرید تا شخص را به درمان تشویق كند. از آن‌جا كه نیاز به حمایت عاطفی دارند این عمل بسیار موثر است؟

4) كسب اطلاعات در مورد شیوه‌های درمانی از قبیل كلینیك‌ها یا شیوه درمانی کانون‌های تولد دوباره

5) دادن اطلاعات در مورد شیشه و جنون شیشه به فرد

6) رها نكردن جلسات خانواده حتی در زمان مصرف فرد

7) عدم حمایت نا به‌ جا مثلاً پول مواد را ندادن، باج ندادن و تطمیع نكردن

چرا نباید حمایت نابه جا كنیم؟
در زمینه رفتارهای انسانی، قانونی هست كه به نظر می‌رسد به اندازه قانون جاذبه زمین اعتبار دارد و آن را می‌توان «قانون جاذبه انسانی» نامید. طبق این قانون فرد اگر بین یك رنج بزرگ و یك رنج كوچك قرار گیرد از وضعیت رنج بزرگ به سمت رنج كوچك جذب می‌شود و عكس آن غیر ممكن است. مانند فردی که از پدرش خشم زیادی دارد و برای پوشش و رهایی از این خشم مواد مصرف می‌كند. حال وقتی از افراد می‌خواهیم كه مواد مصرف نكنند در واقع از آنها می‌خواهیم كه رنج بزرگ‌تر را انتخاب كنند كه طبعاً آن‌ها این كار را نمی‌كنند. اما اگر آنها در شرایطی قرار گیرند كه این بار مصرف مواد رنج بزرگ‌تر باشد و عدم مصرف مواد رنج كوچك‌تر، طبق قانون جاذبه انسانی به سمت رنج كوچك‌تر جذب و كشیده خواهند شد.این شرایط می‌تواند شامل:

– خطر از دست دادن احترام بین خانواده و دوستان

– خطر دستگیری و زندانی شدن

– خطر دزدی به خاطر پول مواد

– خطر خماری صبح گاهی

– خطر صدمات جسمی

– خطر از دست دادن شغل

– خطر از دست دادن موقعیت اجتماعی و …. باشد

بنابراین باید دست از حمایت‌های ناسالم برداشت و اجازه داد كه آن‌ها با مشكل مصرف مواد روبرو شوند. مفهوم با عشق رها كردن، بی‌عاطفه بودن نیست، مسئول بودن است.