وابستگي:

سندرم باليني با تظاهرات رفتاري ، شناختي و فيزيولوژيك است كه باعث مي شود فرد مصرف مواد را به رفتارهاي ديگر ترجيح دهد.

وابستگي در نتيجه مصرف مكرر مواد اعتيادآور روي مي دهد

در وابستگي سلولهاي عصبي به مواجهه مكرر با مواد عادت مي كنند و فقط در زمان وجود يا مصرف اين مواد به صورت طبيعي اعمال و وظايف خود را انجام مي دهند.

به هنگام قطع مصرف ماده چندين واكنش جسماني مختلف بروز مي كند كه به آنها علائم محروميت يا ترك مواد گفته مي شود.

علائم محروميت از مواد مي تواند بسيار شديد باشد و در نتيجه شخص براي اجتناب از آنها به مصرف مجدد ماده بپردازد.

مواد احساس سرخوشي يا حالت لذتبخش بوجود مي آورند .

اين حالت ميتواند در تعامل با مسير پاداش در مغز يك تقويت كننده مثبت باشد.

يك شكل مصرف مواد مخدر ، كه مشكل قابل ملاحظه شده است و يا يكي از 7 علامت زير را در طي 12 ماه گذشته داشته باشد .

تحمل: افزايش تدريجي مقدار ماده مصرفي لازم ، براي دستيابي به علايم مصرفي آن ماده ( tolerance )

پيدايش علايم ترك در صورت عدم مصرف يا كاهش مقدار مصرف.
تمايل دايم و تلاشهاي ناموفق براي كاهش يا قطع مصرف ماده.
مختل شدن فعاليت هاي اجتماعي ، شغلي و تفريحي (كاهش يا مشكل شديد)
تداوم مصرف ماده علي رغم آگاهي از عوارض آن.
صرف وقت يا مقدار بيشتر مواد مخدر.
صرف زمان زياد جهت تهيه ، مصرف و يا بهبودي از عوارض مصرف.

وابستگی روانی:
عبارت است از حالتی که در آن شخص پس از مصرف ماده مخدر، احساس اقناع و رضايت می کند وبه علاوه همراه با آن رغبت و تمايل روانی نسبت به مصرف مجدد ماده (بطـــور دايم يا دوره ای) برای اجتناب از ناراحتی پيدا می کند.

وابستگی جسمی يا فيزيکی:
عبارت است از حالت تطابق در شخص که پس از استعمال مکرر دارو پديد می‌آيد که در صورت عدم استعمال دارو و يا خنثی کردن اثر دارو توسط داروی ديگر، شخص دچار اختلالات شديد جسمی می‌گردد

وابستگی باعث بروز برخی اختلالها، رفتارها و حالتهای غيرعادی در فرد می شود که عبارتند از :
ايجاد تحمل
بروز علائم ترک
در بيشتر بيماران تمايل برای قطع مصرف مواد وجود دارد ولی بيمار قادر به انجام کار نمی باشد.
بيمار برای تهيه مواد، هزينه، و سرمايه‌های ديگران و خانواده را مصرف می‌کند.
در پی استمرار مصرف مواد و تغييرات روانی و رفتاری در بيمار، مشارکت وی در فعاليتهای خانوادگی، اجتماعی، تفريحی و شغلی کاسته می شود.
عليرغم آگاهی بيمار از عوارض جسمانی و روانی مصرف مواد، بيمار قادر به عدم استفاده از آن نمی باشد.

مفهوم تحمل
اثر برخی مواد مخدر در نتيجه تکرار استعمال مقدار ثابتی از آن ماده، کاهش می يابد. به عبارت ديگر بيمار در دفعات بعدی مصرف، برای رسيدن به سطح قبلی روانی و جسمانی ناشی از اثر مواد، بايد مقادير بيشتری از آن را مصرف کند.

مصرف مكرر و طولاني مدت مواد اعتيادآور باعث بروز پديده تحمل مي شود .
شخص مصرف كننده ديگر به مقدار ماده اي كه در ابتداي مصرف پاسخ مي داده ، واكنش مثبت نشان نمي دهد .
شخص نياز به مقدار بيشتري از ماده مخدر دارد تا به احساسي مانند احساس اوليه دست يابد .
ظهور پديده تحمل به معناي اعتياد نيست .
تحمل در مورد مورفين يــا هروئين در سطح اهداف سلولي رخ مي دهد .
مثال:

– اگر فردی روزی يک نخود ترياک مصرف می کرده است، بتدريج مجبور می شود روزی دو نخود مصرف کند.

– اگر فردی روزی دو بار حشيش می کشيده است، بتدريج مجبور می شود روزی پنج بار حشيش بکشد.

وسوسه:
تمايل شديد فرد به ادامه مصرف يک ماده

علائم ترک:
در فرد وابسته به ماده مخدر، در اثر کاهش يا قطع ماده مصرفی، عوارض ناراحت کننده جسمانی و روانی مانند بيقراری، اضطراب، بيخوابی، درد عضلات، اسهال و استفراغ ظاهر می‌شود.

مثال:

– ترک ترياک باعث ايجاد درد در دست‌ها و پا‌ها می‌شود.

– ترک حشيش گاهی باعث ايجاد تهوع می‌شود.

مسلم اين است كه حركت بين سوء مصرف و وابستگي وجود دارد ولي آن چه كه مهم است اين است كه تمام سوء مصرف كننده‌ها به خصوص در اوايل، مشكل خود را اصلا” قبول ندارند به خصوص در اين ميان بسياري از درمانگران (پزشك، پرستار، بهورز و …) عملا” اين نوع مصرف را جزء‌ نرمال جامعه حساب مي‌كنند (حتي بسياري از افراد سوء مصرف مواد را به عنوان يك روش بزرگ شدن و يا يكي از مراحل بلوغ مي‌دانند.)

عادت:
عبارت است از پاسخ به يک محرک مخصوص(مصرف ماده مخدر) که به علت تکرار مصرف آن ماده، پاسخ آسانتر صورت می گيرد.

عادت دارويی:
به استفاده دوره ای از مواد شيميايی که برای فرد و جامعه مضر نباشد، گفته می شود.

اعتیاد چیست؟
اعتیاد به مجموعه رفتار هائی شامل:

مصرف جبری مواد
ناتوانی در کنترل مصرف مواد مخدر
اشتغال ذهنی دائم با تهیه ومصرف مواد بدون توجه به عوارض بیولوژیک، روانی واجتماعی آن
گفته می‌شود.

مصرف جبری مواد
مصرف جبری مواد حاصل تغییر در ساختار شیمیایی مغز است
این شکل جبری مواد می‌تواند در تمام طول عمر ادامه یابد
در بسیاری از اوقات رفتار جبری قسمتی از عملکرد طبیعی انسان است